UNESCO’nun 1972’de kabul ettiği Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme’ye bağlı olarak oluşturulan Dünya Kültürel ve Doğal Mirası Listesi’nde Türkiye’den 16’sı kültürel, 2’si karma olmak üzere 18 miras alanı var. ‘Geçici Liste’deyse 78’i kültürel, 2’si karma ve 3’ü doğal olmak üzere, toplam 83 yer mevcut. Gediz Deltası ise istisnai öneme sahip alanları içermesi ve bilimsel açıdan üstün evrensel değere sahip ve tehlike altındaki türleri barındırma, içerme kıstaslarıyla UNESCO’nun Dünya Doğa Mirası doğal kriterlerinin hepsini karşılıyor.

İşin güzel tarafıysa bu kriterleri taşıyan tek alanımızın Gediz Deltası olmaması. Anadolu’da daha nice alan, UNESCO listesine bileğinin hakkıyla girmeyi bekliyor. İşte onlardan birkaçı...

İNSANLIK TARİHİNİN İZLERİ VE EŞSİZ DOĞA
HASANKEYF VE DİCLE VADİSİ

Hasankeyf suya gömülmeden önce UNESCO’nun 10 kriterinden 9’unu birden karşılayabilen yeryüzündeki tek yerdi. Artık önemli bölümü sular altında olmasına karşın Türkiye’de bu listeye girmeyi hak eden yerlerin başında geliyor. Şu haliyle dahi kültürel kriterlerin neredeyse tamamını, doğa kriterlerinin de birkaçını karşılıyor. Akdeniz, bozkır ve yarı çöl yaşam alanlarının iç içe geçtiği bölge, bu alanlara özgü nadir ve hassas canlı türlerine ev sahipliği yapıyor.

BİRÇOK CANLININ SON SIĞINAĞI
MUNZUR DAĞLARI

Kireçtaşı ve volkanik kayalardan oluşan Munzur Dağları 3 bin metreyi aşan 10 ayrı zirvesiyle Doğu Anadolu Bölgesi’nin batı yarısındaki en yüksek noktalar. Barındırdığı yaklaşık 1.500 türle, Türkiye’nin en zengin bitki alanından biri. Bunların 17’si dünyada yalnızca Munzur Dağları’nda mevcut. Bölge 11 kelebek türü açısından uluslararası öneme sahip. Sakallı akbaba, dağkeçisi, çengel boynuzlu dağkeçisi ve vaşak gibi türler için de hayati önemde.

AKDENİZ’İN İÇİNDEKİ KARADENİZ
AMANOSLAR

Amanos (Nur) Dağları 175 kilometrelik bir dağ silsilesi. Avrupa’nın korumada öncelikli 100 orman alanından bir olan Amanoslar, Karadeniz’e özgü ormanlarla Akdeniz’e özgü maki toplulukları barındırıyor. Yeryüzünde sadece Amanoslar’da yaşayan 20 canlı var. Alan, yırtıcı ve süzülen kuşların göç yolu olması ve barındırdığı önemli kuş türleri açısından uluslararası düzeyde önemli bir alan.

FARKLI BİR GEZEGEN GİBİ
NALLIHAN TEPELERİ

Alanın ortasından Sakarya Nehri’nin doğu-batı kollarından biri olan Aladağ Çayı geçiyor. Kireçtaşı, jipsli, marnlı ve killi topraklardan oluşan tepeler bitki çeşitliliği açısından çok önemli. Bozkırlar, sulu ve kuru tarım alanları, meşe ve ardıç toplulukları, karaçam ve kızılçam ormanları, tepelerin güneye bakan yamaçlarında karaçam ormanlarıyla birçok nadir türün yaşam alanı.

HER KATMANINDA BAŞKA BİR CANLI
KAÇKARLAR

Türkiye’nin en büyük yüzölçümüne sahip koruma öncelikli alanı olan bölge, Doğu Karadeniz kıyı şeridini ve bu kıyılara paralel olarak uzanan yaklaşık 250 kilometre uzunluğunda bir dağ silsilesini içeriyor. Kaçkarlar, birçok endemik ve dar yayışlı bitki, kuş, memeli, sürüngen ve çift yaşamlı, içsu balığı, kelebek, kızböceği türlerine ev sahipliği yapıyor. Alandaki 21 canlı tür dünyanın başka hiçbir yerinde yaşamıyor.

KUŞLARIN TOPLANMA ALANI
GÖKSU DELTASI

Göksu Nehri’nin Akdeniz’e döküldüğü yerde oluşmuş bir sulak alan. Delta; tarım arazileri, göller ve sazlık alanlar, tuzcul sulak alanlar, kumsallar, kumullar ve yerleşim merkezlerinden oluşuyor. Türkiye’deki 483 kuş türünün 328’ini burada görmek mümkün. Ayrıca dünya çapında yok olma tehlikesi altında olan 24 kuş türünden de 12’si Göksu Deltası’nda yaşıyor. Adı geçen bu özel alanda 8’i endemik ve 32’si nadir, toplam 40 bitki türü mevcut.

UNESCO DOĞA KRİTERLERİ

◊ Üstün doğal bir fenomeni veya istisnai bir doğal güzelliğe sahip alanları ihtiva etmesi.

◊ Yaşamın kaydı, yer şekillerinin oluşumunda devam eden coğrafik süreçler veya önemli jeomorfik veya fizyografik özellikler dahil, dünya tarihinin önemli aşamalarını temsil eden istisnai örnek olması.

◊ Kara, tatlı su, kıyı ve deniz ekosistemlerinin ve bitki ve hayvan topluluklarının evrim ve gelişimindeki ekolojik ve biyolojik süreçleri temsil eden istisnai örnekler olması.

◊ Bilim veya muhafaza açısından istisnai evrensel değere sahip tehdit altındaki türleri ihtiva etmesi dahil, biyolojik çeşitliliğin yerinde korunması için en önemli ve dikkat çeken doğal habitatları kapsaması.