Özet (TL;DR) @ 2018-08-12T13:32:00.000Z: Hazar Ülkeleri liderleri, Kazakistan'ın Aktau kentinde düzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi’nde üzerinde 22 yıl çalışılan Hazar Denizi Anlaşması’nı imzaladı.
Rusya
13:32 12.08.2018(Guncellendi 15:02 12.08.2018) URL'yi kısaltın
Hazar Ülkeleri liderleri, Kazakistan'ın Aktau kentinde duzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları Zirvesi'nde uzerinde 22 yıl çalışılan Hazar Denizi Anlaşması'nı imzaladı.
Kazakistan'ın Aktau kentinde Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Turkmenistan ve İran liderlerinin katılımıyla duzenlenen zirvede Vladimir Putin, Nursultan Nazarbayev, Hasan Ruhani, İlham Aliyev ve Gurbanguli Berdimuhamedov, Hazar Denizi'nin statusunu belirleyen belgeyi imzaladı.
1996'dan beri uzerinde çalışılan anlaşmanın taslağı uzerinde, 4-5 Aralık 2017'de Moskova'da toplanan Hazar Ülkeleri Dışişleri Bakanları Zirvesi'nde mutabakat sağlanmıştı.
Daha once Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, anlaşmanın kabul edilmesinin buyuk bir atılım olacağını, 'Hazar Beşlisinin işbirliğinde daha ust seviyeye çıkılmasına imkan sağlayan guvenli hukuki temele' sahip olacağını belirtmişti.
Uzmanlar, Hazar ulkeleri liderlerinin imzaladığı belgeyi Hazar Denizi 'Anayasası' olarak niteliyor.
Y ÜZEY KISMI ORTAK KULLANILACAK, DİP KISIM VE MADEN REZERVLERİ KOMŞU DEVLETLER ARASINDA PAYLAŞILACAK
Anlaşmaya gore Hazar Denizi'nin yuzey kısmı taraflarca ortak bir şekilde kullanılacak, dip kısmı ve maden rezervleriyse komşu devletlerin arasında, uluslararası hukuk temelinde anlaşılarak paylaşılacak.
Denizcilik, balıkçılık, bilimsel araştırmalar ve ana boru hatlarının doşenmesi, tarafların uzerinde mutabakata varacağı kurallara gore gerçekleşecek. Kapsamlı deniz projelerinin hayata geçirilmesi durumunda mutlaka ekoloji faktoru dikkate alınacak.
DI Ş ÜLKELER ASKERİ VARLIK GÖSTEREMEYECEK
Anlaşmada ayrıca dış ulkelerin Hazar bolgesinde askeri varlık gostermesine izin verilmemesi şartı koşan ve 5 Hazar ulkesine bolgedeki guvenliğin ve kaynakları işletmenin sorumluluğunu yukleyen madde de yer alıyor.
Sputnik'e konuşan uzmanlar, anlaşmanın oneminin, tarafların uzerinde fikir birliği sağladığı ilkeleri uygulanması zorunlu olan bir belgede pekiştirilmesinden ibaret olduğunu belirtti.
Hazar Denizi'nin hukuki statusunun belirlenmesi, SSCB'nin dağılmasının ardından Rusya, Azerbaycan, Kazakistan ve Turkmenistan'ın kurulmasıyla yeniden gundeme gelmişti, Hazar Denizi artık 5 ulke arasında bolunecekti. Hazar'ın statusunu belirlemedeki zorluklar ozellikle, havzanın farklı uluslararası hukuk kurallarına bağlanan gol ya da deniz olarak kabul edilmesinden kaynaklanıyordu. Bolgenin statusunun çozume kavuşturulmamış olması ayrıca, Turkmenistan gazını Azerbaycan uzerinden denizin dibinden Avrupa'ya taşıyabilecek olan Trans Hazar Doğalgaz Boru Hattı'nın yapımını engelleyen unsurlardan biriydi.
Goruşmelerin başlangıcından 22 yıl sonra taraflar fikir birliğine vardı ve Hazar'ın ne gol, ne de deniz olduğunu, aynı anda hem deniz, hem de gol olarak değerlendirilemeyeceğini kararlaştırdı.
BDT (Bağımsız Devletler Topluluğu) Enstitusu Orta Asya ve Kazakistan bolum başkanı Andrey Grozin, Sputnik'e verdiği demeçte Hazar ulkelerinin 'bir tur hibrid' oluşturduklarını, deniz bolunmesine benzer modelde kıta sahanlığının, serbest ekonomik bolgenin, balıkçılık bolgesinin boluşturulduğunu ve sonuçta 'kesinlikle benzeri olmayan bir belgenin' ortaya çıktığını aktardı.